Sprinkler sistemi

Sprinkler sistemima se zajednički nazivaju svi sistemi gašenja vodom koji štićeni prostor gase pomoću rasprskavanja vode u krupnim kapljicama putem mreže gusto postavljenih mlaznica čiji se krug dejstva djelimično preklapa. Osnovne komponente sprinkler sistema su napajanje vodom (rezervoar i pumpe sa presostatima), sprinkler stanica sa opremom (glavni automatski sprinkler ventil, zvono, manometri, ručni i nepovratni ventili, trokraki ventil, hvatači nečistoća, presostat), cjevovod i mlaznice.

Rezervoar mora zadovoljavati minimalan projektovan kapacitet i biti zaštićen od smrzavanja. Preporučeno je uvezivanje sprinkler stanice sa sistem za dojavu požara radi obavijesti o aktivaciji (samo sprinkler zvono nije dovoljno u većim prostorima) Obavezne su najmanje dvije vodene pumpe zadovoljavajućeg protoka, radna i rezervna pumpa. Cjevovod mora biti adekvatno izveden i učvršćen kako usljed vibracija usljed aktivacije gašenja ne bi došlo do oštećenja ili pucanja.

Po principu rada razlikujemo “suhe”, “mokre” i “pre-action” i “deluge” (drenčer) sprinkler sisteme. Svi sprinkler sistemi su automatski i u najkraćem roku nakon aktivacije rasprskavaju medij za gašenje – vodu na mjesto požara.

Pre-action sprinkler sistemi umjesto mehaničkog otvaranja sprinkler stanice to rade putem električnog aktuatora kada dobiju signal sa sistema za dojavu požara. Nakon otvaranja spinkler stanice ovaj sistem se ponaša kao “mokri” sprinkler sistem i nakon pucanja mlaznice ispušta vodu na mjesto gašenja. Ovakvi sistemi se koriste u slučajevima kada je moguće slučajno razbijanje ili pucanje mlaznica ili je potrebna je veća pouzdanost i zaštita od lažne aktivacije (sefovi, muzeji, galerije, arhive i slično).

Sprinkler sistemi su izuzetno efikasni, te (po američkom istraživanju) 9 od 10 požara u potpunosti ugasi. Prema istom istraživanju, u 50% slučajeva gdje požar nije ugašen uzrok je što je sistem bio van funkcije (neispravan ili isključen). U preostalim slučajevima uzrok je bio što voda nije došla do uzroka požara usljed neadekvatnog projektovanja ili izvođenja sistema, ili nije projektovan adekvatan tip sistema za gašenje.

“Suvi” sprinkler sistemi se koriste u uslovima gdje postoji opasnost od smrzavanja vode u cjevovodu. U normalnom stanju cjevovod nakon sprinkler stanice je ispunjen vazduhom pod pritiskom. Nakon aktivacije – razbijanja sprinkler mlaznice vazduh se ispušta iz sistem, otvara se glavni ventil i ispušta voda u cjevovod i vrši gašenje požara.

Početno ulaganje u suvi sprinkler sistem je veće od “mokrog” sistema i zahtijeva kompleksnije i češće održavanje.

Izuzetno je važno redovno održavati ovaj sistem jer lako može doći do kvara na sprinkler stanici i zakašnjele ili izostale reakcije sistema. Najčešći problemi su curenje vazduha koje dovodi do otkaza kompresora za održavanje pritiska vazduha, kvar ubrzivača aktivacije usljed zaprljanja, kvar glavnog sprinkler ventila.

Nakon svake aktivacije sistema neophodno je ispustiti vodu iz cjevovoda i stanice, rastaviti, očistiti komponente i staviti suvi sprinkler sistem ponovo u pogon. Ovu intervenciju moraju izvršiti visokokvalifikovana i ovlašćena lica, što je garancija pravilnog funkcionisanja i dugovječnosti ovog sistema.

Kod većih sistema u sklopu sprinkler stanice nalazi se i “ubrzivač” čija je svrha da ubrza otvaranje sprinkler stanice radi što brže dopreme vode do mjesta gašenja. Razlika u brzini reakcije kod stanica sa ubrzivačem je velika (npr. Sa ubrzivačem je potrebno 15 sekundi da voda dođe do mlaznice, a bez ubrzivača 4 minute). Ubrzivač je veoma komplikovan i osjetljiv uređaj na kojem lako dolazi do začepljenja, a u slučaju umanjene funkcije istog dolazi do problema u funkcionisanju sprinkler sistema – sistem se aktivira sporo ili se uopšte ne aktivira. Nakon svake aktivacije sistema, ili svakih godinu dana potrebno je izvršiti rastavljanje i čišćenje ubrzivača i ponovno ispitivanje funkcije. Nedostatak suhih sprinkler sistema je produženo vrijeme reakcije u odnosu na mokre sprinkler sisteme.

Mokri sprinkler sistem ima istu funkciju kao i suhi sprinkler sistem ali je cjevovod ispunjen vodom i voda izlazi iz mlaznice odmah nakon aktivacije iste. Nakon detekcije pada pritiska u cjevovodu putem presostata aktiviraju se i pumpe za gašenje požara koje povećavaju pritisak vode u sistemu i obezbjeđuju dovoljan dotok vode za istovremenu aktivaciju projektovanog broja mlaznica, do kojeg može doći usljed širenja požara.

Ukoliko dio cijevne mreže mokrog sprinkler sistema prolazi kroz prostore kod kojih postoji opasnost smrzavanja potrebno je ugraditi grijače cjevovoda, što je obično impementirano u vidu grijućeg kabla omotanog oko cjevovoda.

Potrebno je vršiti redovno održavanje sistema u skladu sa BAS EN12845 standardom, koje podrazumijeva sedmične, mjesečne, polugodišnje i godišnje preglede i servise.

Deluž i drenčer sprinkler sistemi se razlikuju od drugih tipova sistema po tome što je cijevna mreža u potpunosti otvorena, tj. mlaznice služe samo da usmjere vodu ka prostoru koji se gasi ili štiti i sve se aktiviraju istovremeno otvaranjem glavnog sprinkler – deluž ventila. Ovi sistemi se koriste u prostorima gdje postoji mogućnost naglog paljenja, oslobađanja toplote i širenja požara. Takođe, koriste se za sprječavanje širenja požara izmjeđu zona ili objekata u vidu vodene zavjese ili potpunog potapanja. Za gašenje koriste višestruko veću količinu vode od drugih tipova sprinkler sistema. Poseban vid drenčer sistema su sistemi vodenih zavjesa.

Primjeri primjene su konvejeri i bunkeri uglja, vanjski transformatori, gašenje mašinerije i slično.